Prof. Lucjan Ballenstedt | Prof. Tadeusz Kozłowski | Prof. Kazimierz Wrześniowski | Prof. Kalikst Grabiec

Prof. Lucjan Ballenstedt (1881-1958)

Lucjan Ballenstedt urodził się w Poznaniu 12 października 1881 roku. Po zdaniu matury w gimnazjum humanistycznym w Gnieźnie w 1902 roku rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki w Berlinie (Charlottenburg). Egzamin półdyplomowy zdał w roku 1906, egzamin dyplomowy zaś w Berlinie dopiero 19 października 1934 roku.

W latach 1909-1914 pracował zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i uzdolnieniami. Specjalizował się jako statyk konstruktor przemysłu budowlanego. Jedno z najpoważniejszych berlińskich przedsiębiorstw budowlanych Aktien-Gesellschaft fur Elektrische Hoch- und Untergrundbahnen powierzyło mu obowiązki pierwszego statyka w oddziale budowy mostów. W latach pierwszej wojny światowej był najpierw naczelnym statykiem i konstruktorem Zarządu Miejskiego Berlina, a następnie w oddziale budowy samolotów zakładów Siemens-Schuckert w Berlinie. Była ta wspaniała szkoła praktyczna. Zdobył tam rozległe doświadczenie fachowe, z którego tak szeroko czerpali później jego uczniowie.

Od 1909 do 1919 roku pełnił dodatkowo obowiązki stałego asystenta przy Katedrze Statyki i Geometrii Wykreślnej Politechniki Berlińskiej. Gdy więc po zakończeniu wojny i wyzwoleniu kraju powrócił do rodzinnego Poznania, już w październiku 1919 roku podjął pracę pedagogiczną w Państwowej Szkole Budownictwa (późniejsze Liceum Budownictwa i Liceum Drogowe). Wykładał statykę i budowę mostów.

Drugą wojnę światową przeżył w Poznaniu, pracując jako techniczna siła pomocnicza w Zarządzie Miejskim. Mimo nacisku władz okupacyjnych pozostał Polakiem. Był wzorem i moralną podporą dla swych polskich współpracowników.

Po wyzwoleniu Poznania 23 lutego 1945 roku powrócił do pracy dydaktycznej i inżynierskiej, aktywnie uczestniczył w odbudowie i rozbudowie miasta. Powołany na stanowisko dyrektora Liceum Budowlanego szybko przywrócił jego pełne funkcjonowanie. W trudnym początkowym okresie sam prowadził wykłady z kilku przedmiotów. W miarę powiększania się kadry nauczającej powierzał je innym. W tym czasie był także kierownikiem odbudowy mostów w Zarządzie Miejskim m. Poznania.

O jego czynnym udziale w pracach Komitetu Organizacyjnego Politechniki Poznańskiej już od połowy lutego 1945 roku była mowa w części poświęconej historii wydziału. Wykładał mechanikę budowli na Wydziale Budownictwa i Architektury. Po mianowaniu go profesorem nadzwyczajnym Politechniki Poznańskiej był kierownikiem Katedry Mechaniki Budowli Wydziału Budownictwa Lądowego.

Franciszek Zaidler tak charakteryzuje publikacje Profesora ("Życie Szkoły Wyższej", 1958, 9, 153):

Z prac naukowych profesora Ballenstedta należy wymienić pracę o wpływie poprzecznic na wytrzymałość podłużnic samolotów (w języku niemieckim), drukowaną w roku 1918 w "Technische Berichte der Flugzeugindustrie". W roku 1924 wydał profesor Ballenstedt podręcznik "Statyka konstrukcji budowlanych" zatwierdzony przez Ministra Oświaty do użytku w szkołach zawodowych. W 1935 roku wyszły jego "Wzory i tablice do obliczeń statycznych w budownictwie", które doczekały się 4 wydań (rozszerzonych i po wojnie na nowo opracowanych). Jest to wydawnictwo szeroko znane i cenione w świecie technicznym. Wreszcie, wykładając już w Szkole Inżynierskiej i Politechnice Poznańskiej, wydał profesor Ballenstedt 3-tomowy skrypt p.t. "Mechanika Budowli". Część czwarta była w przygotowaniu. Skrypt ten odznacza się nie tylko przymiotami cennymi z punktu widzenia dydaktyki, ale i z punktu widzenia czysto naukowego niejednym oryginalnym ujęciem tematu i niejednym nowym wynikiem (np. sposób wyznaczania rzędnych linii wpływu dla przekrojów przęsłowych, wzory dla rzędnych linii wpływu oddziaływań, wyboczenie prętów w przekroju złożonym).

Ten niecodzienny teoretyk wyróżniał się rozległym doświadczeniem praktycznym. Jednak teoretyk nigdy w nim nie górował nad praktykiem i na odwrót. Był pod tym względem szczególnie pouczającym wzorem nauczyciela.

Wiele dzieł jego pięknego kunsztu inżynierskiego zachowało się między innymi w Poznaniu. Są to na przykład:

• hala maszyn na terenach Targów Poznańskich (1922 rok)
• most Bolesława Chrobrego na Ostrowiu Tumskim w Poznaniu (lata 1924-1925, zniszczony w 1939 roku)
• prowizoryczne mosty na Warcie i Cybinie w Poznaniu (lata 1940-1945)
• stalowa konstrukcja wieży ratusza poznańskiego (1945 rok)
• most na Bernardynowie w Kaliszu, most św. Rocha w Poznaniu (lata 1946/1947)
• hala nr 5 i hala nr 6 na terenach Targów Poznańskich (lata 1947/1948)
• most im. Juliana Marchlewskiego (obecnie Królowej Jadwigi) w Poznaniu (1948/1949)
• most Uniwersytecki w Poznaniu (1951 rok).

Profesor Lucjan Ballenstedt dobrze zasłużył się swemu miastu i Politechnice Poznańskiej. Zasługę tę pomnażają praca i dzieła jego uczniów. Dzięki harmonijnemu skojarzeniu pełnego polotu i głębokiego teoretycznego wykształcenia oraz osobliwie żywej twórczości praktycznej był wspaniałym pedagogiem. Wykładał na bardzo wysokim poziomie, wymagał też wiele od swych wychowanków. Był sprawiedliwym nauczycielem, bo był sprawiedliwym człowiekiem. Nie stchórzył nigdy - ani przed prawdą, ani przed ludźmi.

Zmarł 27 kwietnia 1958 roku. Miał 77 lat. Uhonorowano go tablicą pamiątkową umieszczoną w gmachu Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska.

Literatura

Szkoły inżynierskie w Poznaniu 1945-1955. Politechnika Poznańska 1955-1965 (1965), red. K. Kapitańczyk, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Poznańskiej, Poznań

Józef Jasiczak

Prof. Tadeusz Kozłowski (1902- 1998)

Tadeusz Kozłowski urodził się 15 września 1902 r. w Krakowie. W 1928r. uzyskał dyplom inżyniera dróg i mostów na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Pierwszą pracę podjął w Polskich Kolejach Państwowych w Warszawie. Następnie pracował jako inżynier konstrukcji stalowych w Hucie Ostrowiec w Ostrowcu Świętokrzyskim, skąd przeniósł się do odlewni żeliwa i wytwórni konstrukcji stalowych w Węgierskiej Górce. W roku 1945 przeniósł się do Poznania, gdzie na zaproszenie Rektora Prof. Olgerbrandta, objął kierownictwo Katedry Konstrukcji Stalowych na Wydziale Budownictwa Lądowego Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu. W roku 1951 uzyskał stopień doktora nauk technicznych. Na uczelni tej, która od 1-go października 1953 roku uznana została jako Politechnika Poznańska, pracował do września 1958r.

Podczas 13-tu lat pracy naukowo dydaktycznej w Szkole Inżynierskiej w Poznaniu i na Politechnice Poznańskiej Profesor Kozłowski prowadził wykłady z konstrukcji stalowych i z teorii sprężystości na Wydziale Budownictwa Lądowego i Wydziale Budowy Maszyn. Wykłady jego cieszyły się wielkim zainteresowaniem studentów, gdyż charakteryzowały się wręcz doskonałym porządkiem logicznym i jasnością przekazu wiedzy teoretycznej, jak i bogatej wiedzy praktycznej. Prof. Kozłowski łączył bowiem pracę na poznańskiej Uczelni z pracą w Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego nr 1, gdzie był głównym projektantem. Było to wiodące biuro w województwie poznańskim, zatrudniające wyśmienitych projektantów. Prof. Kozłowski należał także do najbardziej cenionych ekspertów w zakresie konstrukcji stalowych. Swoją pracą w biurze projektów i jako ekspert wniósł ogromny wkład do odbudowy zniszczonych obiektów w Wielkopolsce i do rozwoju zakładów przemysłowych.

Jesienią 1958-go roku Prof. Kozłowski przeniósł się do Krakowa, gdzie został kierownikiem Katedry Statyki Budownictwa i Wytrzymałości Materiałów Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej. W roku 1965 zdobył tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1970-1972 był dyrektorem Instytutu Mechaniki Budowli w Politechnice Krakowskiej.

Prof. Tadeusz Kozłowski jest autorem czterech podręczników akademickich z budownictwa metalowego, budownictwa przemysłowego, teorii sprężystości i rachunku wariacyjnego. Jest autorem 62 publikacji naukowych.

Na emeryturę przeszedł w roku 1974. Nadal rozwijał swe zamiłowanie do pieszych wędrówek po polskich górach, w szczególności po Tatrach. Rozpoczął także pisanie artykułów popularno-naukowych na temat eksploracji kosmosu i zagadnień życia we wszechświecie. Artykuły zamieszczał m.in. w "Przeglądzie Katolickim" i w "Młodym Techniku". Zadebiutował także jako autor opowiadań i powieści Science Fiction.

Prof. Tadeusz Kozłowski zmarł 27 marca 1998r. w Krakowie.

Opracował: Andrzej Garstecki
(dyplomant Prof. Kozłowskiego, wdzięczny za uzyskaną wiedzę)

Prof. Kazimierz Wrześniowski (1916-1987)

Kazimierz Wrześniowski urodził się 21 lipca 1916 roku w Januszkowicach w powiecie Jasło w rodzinie nauczycielskiej. Szkołę podstawową i gimnazjum ukończył w Tarnowie. W roku 1935 podjął studia na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej. Na czwartym roku studiów pod kierunkiem prof. Romualda Rosłońskiego współpracował z Katedrą Budownictwa Wodnego. Wybuch wojny uniemożliwił mu ukończenie studiów w normalnym terminie. W latach okupacji pracował w przedsiębiorstwie budowy dróg i mostów w Tarnowie. W okresie tym, wykorzystując wolny czas, opracował podręcznik statyki budowli, który po wojnie, po odpowiednim uaktualnieniu, został wydrukowany przez PWSZ (miał trzy wydania). Po zakończeniu wojny został kierownikiem pozostałych z przedsiębiorstwa zakładów Tartak i Cegielnia, jednak zwolnił się w listopadzie 1945 roku w celu dokończenia studiów. W dniu 15 lipca 1946 roku uzyskał dyplom na Wydziale Inżynierii, Oddział Wodny, Akademii Górniczej w Krakowie.

W latach 1946-1950 pracował w Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu jako kierownik biura technicznego. Równolegle w roku 1947 został nauczycielem statyki i żelbetu w Technikum Budowlanym w Poznaniu. W roku 1950 na polecenie Ministra Leśnictwa zorganizował w Poznaniu pracownię terenową Biura Projektów Leśnictwa, którą kierował do roku 1953, do czasu powołania na stanowisko kontraktowego pracownika nauki w Katedrze Konstrukcji Stalowych i Żelbetowych na Wydziale Budownictwa ówczesnej Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu. W opinii polecającej zastępca profesora Franciszek Thomas, który znał Kazimierza Wrześniowskiego ze współpracy w technikum i w praktyce inżynierskiej, napisał, że "odznacza się on pracowitością, sumiennością, ambicją i odpowiedzialnością zawodową".

W Szkole Inżynierskiej Kazimierz Wrześniowski prowadził wykłady z konstrukcji żelbetowych, także na zamkniętym kursie magisterskim dla przyszłych asystentów. Kierował również studenckim towarzystwem naukowym. W roku 1955 na podstawie decyzji Ministra Szkolnictwa Wyższego uzyskał tytuł zastępcy profesora. W latach 1953-1959 pracował także na pół etatu jako główny konstruktor w Miastoprojekcie i według prof. Władysława Czarneckiego miał tam jak najlepszą opinię.

W roku 1957 nakładem Politechniki Poznańskiej został wydany skrypt Kazimierza Wrześniowskiego Łuki, łupiny, zbiorniki i silosy żelbetowe. Obliczenia statyczne i konstrukcja, zawierający zagadnienia, które dotąd - zdaniem prof. Jerzego Nechaya - nie były omawiane w żadnym polskim podręczniku żelbetu.

Rozprawę doktorską obronił 17 maja 1960 roku na Politechnice Gdańskiej. Jej tematem były zjawiska wytrzymałościowe i deformacyjne zachodzące w elementach żelbetowych mimośrodowo rozciąganych. Według opinii promotora prof. Bronisława Bukowskiego była to praca bardzo wartościowa, która wymagała szerokich studiów literatury i badań doświadczalnych.

W latach 1960-1964 kierował Zakładem Konstrukcji Betonowych, wchodzącym w skład Katedry Budownictwa na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej.

1 grudnia 1962 roku Rada Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej nadała dr. inż. Kazimierzowi Wrześniowskiemu stopień naukowy docenta na podstawie pracy habilitacyjnej Wytrzymałość betonu na rozciąganie, przyczepność i rysy w elementach żelbetowych. Tematem kolokwium habilitacyjnego były badania modelowe.

W latach 1964-1970 doc. Kazimierz Wrześniowski kierował Katedrą Mechaniki Budowli na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej. Prowadził wykłady z wytrzymałości materiałów na studiach magisterskich. Był cenionym wykładowcą, wymagającym i obiektywnym egzaminatorem i cieszył się dużym szacunkiem i zaufaniem studentów i młodszych pracowników nauki.

W 1972 roku Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk technicznych, a w roku 1979 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.

W latach 1977-1987 prof. Kazimierz Wrześniowski kierował Zakładem Wytrzymałości Materiałów i był jego opiekunem naukowym. W zakładzie kontynuowano ulepszanie procesu dydaktycznego, na przykład opracowywano nowe tematy ćwiczeń projektowych, ankietowano studentów. Dużą pomocą były kolejne wydania przygotowanego pod jego redakcją skryptu Wytrzymałość materiałów. Zarys teorii, przykłady i zadania, części 1-3.

Profesor pełnił na Politechnice Poznańskiej szereg odpowiedzialnych funkcji. W latach 1957-1966 był prodziekanem Wydziału Budownictwa Lądowego. 1 stycznia 1971 roku został powołany na stanowisko dyrektora Instytutu Technologii i Konstrukcji Budowlanych. Funkcję tę pełnił do roku 1986, z trzyletnią przerwą w latach 1981-1984. Przez dwie kadencje w latach 1976-1981 - był prorektorem Politechniki Poznańskiej ds. rozwoju uczelni.

Główny nurt zainteresowań naukowych prof. Kazimierza Wrześniowskiego w tym okresie był związany z zastosowaniem nowoczesnych metod obliczeniowych w mechanice konstrukcji. W roku 1973 był współorganizatorem pierwszego sympozjum naukowego na temat Metody komputerowe w mechanice konstrukcji, które odbyło się w Poznaniu. Zapoczątkowało ono serię konferencji pod tym samym tytułem, odbywających się co dwa lata w innym ośrodku naukowym.

Mimo licznych obowiązków Profesor potrafił skupić wokół siebie grono aktywnych naukowo współpracowników, którzy pod jego kierunkiem podjęli realizację wieloetapowej pracy badawczej w ramach problemu węzłowego 05.12 Wytrzymałość i optymalizacja konstrukcji maszynowych i budowlanych, koordynowanego przez IPPT PAN. Za pracę tę zespół otrzymał w 1978 roku nagrodę Sekretarza Naukowego PAN.

Publikacje, których współautorem był prof. Kazimierz Wrześniowski, dotyczyły między innymi macierzowych metod analizy konstrukcji i analizy sztywności przestrzennej budynków wysokich. Ich wykaz obejmuje 66 pozycji. Profesor współpracował również z przemysłem. Ze współpracownikami wykonał wartościowe projekty konstrukcyjne, ekspertyzy i programy komputerowe.

Miał także zasługi na polu kształcenia kadr naukowych. Był promotorem 15 przewodów doktorskich i recenzentem licznych prac doktorskich i habilitacyjnych.

Brał czynny udział w pracach organizacji naukowych. Był członkiem Sekcji Mechaniki Konstrukcji Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, Komisji Nauk Mechanicznych i Budowlanych PAN, przewodniczącym Wydziału Nauk Technicznych PTPN, członkiem założycielem Komisji Nauki przy Zarządzie PZI TB i członkiem PTMTS.

Za swoją działalność otrzymał wiele nagród i wyróżnień, między innymi krzyże Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej.

Profesor Kazimierz Wrześniowski zmarł 17 lutego 1987 roku. Rektor Politechniki Poznańskiej prof. Andrzej Ryżyński na uroczystej inauguracji roku akademickiego 1987/1988 powiedział: "Przez wiele lat wychowywał młodzież studencką, służąc jej własnym przykładem pracowitości. Pozostał w naszej pamięci jako wzorowy nauczyciel i wychowawca, zaangażowany naukowiec, człowiek niezwykłej prawości i szlachetności, aktywnie uczestniczący w pracy na rzecz Politechniki Poznańskiej".

Prof. Kalikst Grabiec (1920-2002)

Kalikst Grabiec urodził się 29 lipca 1920 roku w Tyszowcach na Lubelszczyźnie. W 1939 roku ukończył Szkołę Budowlaną w Lublinie. Po wkroczeniu wojsk radzieckich w 1939 roku udzielał pomocy internowanym żołnierzom Wojska Polskiego. Był zaprzysiężonym członkiem ZWZ , a potem AK . W 1941 roku został przydzielony do dyspozycji Dowództwa Rejonu III . W 1942 roku skierowano go do tajnej podchorążówki w Lublinie. Będąc w 21. Kompanii AK , na przełomie 1943/1944 dowodził placówką w rodzinnych Tyszowcach. Został ranny w walce z żandarmerią niemiecką pod Suchowolą. Za udział w wielu akcjach został odznaczony Krzyżem Walecznych i przedstawiono go do awansu na stopień podporucznika.

W 1947 roku ukończył Liceum Matematyczno-Fizyczne w Lublinie i uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia w Szkole Inżynierskiej w Poznaniu. Był uczniem prof. Franciszka Thomasa i prof. Jana Nechaya. Uprawnienia budowlane uzyskał w 1958 roku. W 1963 roku otrzymał stopień naukowy doktora nauk technicznych na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej za pracę Studia analityczno-badawcze nad właściwościami betonu lekkiego na bazie kruszywa wapiennego, a w 1966 - stopień naukowy doktora habilitowanego na podstawie pracy Parametry technologiczne betonów lekkich z porowatych kruszyw wapiennych. Kolokwium habilitacyjne odbyło się na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Wrocławskiej. W 1972 roku nadano mu tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych, a w 1978 roku - tytuł profesora zwyczajnego nauk technicznych.

Na Politechnice Poznańskiej pełnił wiele funkcji. W latach 1966-1969 był prodziekanem Wydziału Budownictwa Lądowego, w latach 1966-1992 kierownikiem Zakładu Konstrukcji Żelbetowych (dawniej Konstrukcji Betonowych i Prefabrykacji), a w latach 1966-1970 kierownikiem Punku Konsultacyjnego Wydziału Budownictwa Lądowego w Bydgoszczy.

Był członkiem różnych organizacji technicznych: Sekcji Betonu KIL iW PAN (od 1972 roku), Europejskiego Komitetu Betonu, Wydziału Nauk Technicznych Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, kilku rad naukowych, między innymi w Ministerstwie Energetyki i Energii Atomowej, w Instytucie Techniki Budowlanej, PZiTB, Komitetu Nauki PZiTB.

Wypromował 14 doktorów i kilkuset magistrów i inżynierów. Przygotował wiele recenzji i opinii naukowych dotyczących stopni i tytułów naukowych.

Za swoje osiągnięcia otrzymał liczne nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Budownictwa za wyróżniającą się liczbę nagrodzonych prac dyplomowych. Wielokrotnie był nagradzany przez Rektora Politechniki Poznańskiej za prace naukowo- -badawcze i wdrożeniowe, za współpracę z przemysłem oraz działalność dydaktyczną.

Jego dorobek naukowy to około 300 publikacji dotyczących betonu zwykłego i lekkiego kruszywowego, zbrojonego i niezbrojonego oraz zachowania konstrukcji budowlanych w warunkach ekstremalnych i w sytuacjach awaryjnych, a także 10 monografii (niektóre kilkakrotnie wznawiane). Był autorem i współautorem sześciu patentów.

Prowadził badania strukturalne i technologiczne betonów zwykłych i lekkich wykonanych na kruszywach naturalnych (węglanoporytowych) i sztucznych, a także badania nad zastosowaniem kruszyw lekkich w budownictwie.

Był autorem wielu ekspertyz. Ważniejsze z nich to:

• STOMIL Poznań (1972-1973) - badania naukowe i projekt demontażu zawalonych konstrukcji oraz projekt rekonstrukcji hali walcowni - nadzór nad realizacją odbudowy zakładu po pożarze w 1972 roku
• Elana Toruń (1971, 1973-1975) - badania naukowe i projekt demontażu i odbudowy zawalonej hali produkcyjnej Torlen o powierzchni 20 tys. m2 oraz projekt rekonstrukcji obiektów przyległych - nadzór naukowy nad odbudową po pożarze w lipcu 1973 roku
• projekt rekonstrukcji hali opakowań na terenie zakładów Elana - nadzór naukowy nad odbudową po pożarze w listopadzie 1974 roku
• Żmigród (1976 rok) - projekt odbudowy roszarni lnu po pożarze
• elektrownia Adamów (1978 rok) - ekspertyza dotycząca usuwania skutków awarii
• ekspertyza dotycząca wybuchu gazu na skrzyżowaniu ulic Głogowskiej i Hetmańskiej.

Działalność naukowo-dydaktyczną godził z pracą w szkolnictwie średnim i w biurach projektów, między innymi w Prozamet i Biurze Projektów Przemysłu Ziemniaczanego.

W kręgu jego zainteresowań pozazawodowych były historia, gitara klasyczna i poezja.